Karkonosze

Królestwo Karkonosza, Liczyrzepy i Olbrzymów

 

Nazwa

Karkonosze, Riesengebirge (niemiecki - dosłownie - Góry Olbrzymie), Giant Mountines.
Niektóre interpretacje nazwy wskazują na pierwotne znaczenie nazwy - "Góry Olbrzymów" mających według lokalnych mitów zamieszkiwać te góry. Natomiast nazwa Karkonosze pochodzi od czeskiego imienia ducha zamieszkującego góry, zwanego też po polsku Liczyrzepą. Wcześniej Karkonosze nazywane były także - z racji swoich rozmiarów, oraz z daleka widocznych zaśnieżonych stoków i szczytów - Śląskimi Alpami.

 

Lokalizacja

Karkonosze to najwyższe i największe pasmo całych Sudetów, zdecydowanie górujące nad resztą pasm w Sudetach Zachodnich. Zorientowane są na osi wschód - zachód. Na zachodzie graniczą poprzez Przełęcz Szklarską (886 m n.p.m.) i doliny rzeczne Izery, Mumlavy, oraz Kamiennej z Górami Izerskimi. Granica ta ze względu na podobieństwo geologicznego budulca może być trudna to uchwycenia podczas pobieżnej analizy krajobrazu. Na zachodzie kończą się na Przełęczy Lubawskiej (516 m n.p.m.). Od północy przechodzą potężnym uskokiem tektonicznym w pogórze a następnie w Kotlinę Jeleniogórską, a od południa łagodnie w Pogórze Karkonoskie. Całość zajmuje obszar około 800 km kw. a bez pogórza około 650 km kw., co w porównaniu do powierzchni Tatr (około 850 km kw.) świadczy o rozmiarze tych gór.

Opis

Karkonosze z racji swojej wysokości, oraz prawie że alpejskiego charakteru rzeźby, kojarzone są przez wielu turystów i wczasowiczów jako odrębne od Sudetów pasmo górskie. Faktycznie są ich najwyższą częścią o zdecydowanie unikatowych cechach i walorach geologicznych, klimatycznych i przyrodniczych. Długość pasma wynosi 36 km, a licząc po grzbiecie - około 50 km. Szerokość dochodzi do 20 km, a licząc z pogórzem, w niektórych miejscach i więcej. Karkonosze słyną ponadto ze szczególnie atrakcyjnych uwarunkowań krajobrazowych i przyrodniczych. Długość pasma wynosi 36 km, a licząc po grzbiecie - około 50 km. Szerokość dochodzi do 20 km, a licząc z pogórzem, w niektórych miejscach i więcej. Karkonosze słyną ponadto ze szczególnie atrakcyjnych uwarunkowań krajobrazowych i przyrodniczych.

Charakterystyczny szczyt Śnieżki góruje nad Kotliną Jeleniogórską i Kotliną Kamiennogórską. Widać go także czasem z odległego Wrocławia nawet wtedy, gdy nie widać reszty gór w Karkonoszach i w Górach Izerskich.

Na Karkonosze składa się główny i zarazem graniczny Śląski Grzbiet, ciągnący się od Przełęczy Szklarskiej (886 m n.p.m.), poprzez Szrenicę, obniżenie Przełęczy Karkonoskiej (1198 m n.p.m.), po Równię pod Śnieżką. Równolegle do niego leży Grzbiet Czeski podzielony na dwie części doliną Łaby w okolicach Szpindlerovego Młyna. Na ich styku wznosi się najwyższy szczyt Śnieżka i zaczyna w stronę wschodnią, do Przełęczy Sowiej (1164 m n.p.m.), Grzbiet Czarny. Drugie co do wysokości szczyty Karkonoszy wznoszą się nieopodal w Grzbiecie Czeskim - Studniczi hora (1554 m n.p.m.) oraz Luczni Hora (1543 m n.p.m.) Ponadto wyróżnia się jeszcze Grzbiet Kowarski (graniczny - leżący w Polsce na wschód od Sowiej Przełęczy do Przełęczy Kowarskiej), oraz Grzbiet Lasocki (graniczny, od Przełęczy Kowarskiej na południe), a także niedługi, ale z niezwykle atrakcyjną granią Kozi Grzbiet (Czechy). Po obu stron Karkonoszy znajdują się pogórza. W Polsce pogórze mieści się na terenie pomiędzy Piechowicami a Sosnówką, a dzieli je od Śląskiego Grzbietu uskok tektoniczny. W Czechach (gdzie granica jest rozmyta i umowna) leży wzdłuż gór - od Harachova, potem na wysokości Vrhlabi - po Mlade Buki.

Śląski Grzbiet, oraz polskie pogórze tworzy trzon granitowy wyniesiony podczas ruchów górotwórczych, a Grzbiet Czeski (i resztę) łupki krystaliczne, z których też zbudowane są polskie Góry Izerskie. Na styku grzbietów: Śląskiego i Czeskiego powstały bardzo twarde skały (hornflesy), z których zbudowany jest najwyższy szczyt Karkonoszy, a zarazem całych Sudetów - Śnieżka (1602 m n.p.m.). Jest ona też najwyższym szczytem całego Masywu Czeskiego.

Na kształt gór piętno swe wywarły w dużej mierze lodowce, pozostawiając po sobie cyrki, kotły i gołoborza (te także, choć dużo mniejsze w Górach Izerskich).

 

Szczyty

Czarny Grzbiet: Śnieżka (będąca na granicy Czarnego i Śląskiego Grzbietu)1602 m n.p.m., Czarna Kopa 1410 m n.p.m.

Śląski Grzbiet: Smogornia 1490 m n.p.m., Czertova louka 1471 m n.p.m., Kopa 1375 m n.p.m., Mały Szyszak 1440 m n.p.m., Wielki Szyszak 1506 m n.p.m., Śląskie Kamienie 1414 m n.p.m., Czeskie Kamienie 1416 m n.p.m., Śmielec 1424 m n.p.m., Śnieżne Kotły 1490 m n.p.m., Łabski Szczyt 1472 m n.p.m., Szrenica 1362 m n.p.m.

Czeski Grzbiet: Studniczi hora 1554 m n.p.m., Luczni hora 1547 m n.p.m., Kozi hrzbety 1390 m n.p.m., Stoh 1315 m n.p.m., Przedni Planina 1196 m n.p.m., Medvedin 1235 m n.p.m., Kotel 1435 m n.p.m., Lysa hora 1344 m n.p.m., Czertova hora 1020 m n.p.m.

Kowarski Grzbiet: Skalny Stół 1282 m n.p.m., Czoło 1268 m n.p.m.

Lasocki Grzbiet: Łysocina 1118 m n.p.m., Kopina 910 m n.p.m., Czepiel 901 m n.p.m., Mravenecznik 1005 m n.p.m., Dvorsky les 1033 m n.p.m., Kamen 866 m n.p.m.

Czerna hora (osobny grzbiet)- 1299 m n.p.m.

 

Miejscowości

stóp Karkonoszy znajdują się następujące miejscowości - w Polsce: Szklarska Poręba, Jakuszyce, Michałowice, Piechowice, Podgórzyn, Przesieka, Borowice, Karpacz, Sosnówka, Kowary.

Po stronie czeskiej natomiast leżą: Mala Upa, Velka Upa, Pec pod Śniezką, Trutnov, Vrchlabi, Szpindlerowy Młyn, Jańskie Łaźnie, Rokytnice nad Jizerou, Mlade Buki, Harachov.

Atrakcje

Karkonosze są nieporównywalne pod każdym względem do innych pasm Sudetów. Szczególnie ostry klimat, wysokie opady, wysokość, atrakcyjna rzeźba górska, rozległy teren, który zajmują, oraz infrastruktura turystyczna, są ich głównymi atutami. Są atrakcyjne zarówno w sezonie letnim jak i zimowym. Często odwiedzane są także jesienią i wiosną.

W Karkonoszach, pomijając bogata bazę noclegowa w miejscowościach, można zjeść i przenocować w licznych górskich schroniskach turystycznych, a po stronie czeskiej w hotelach górskich i ichnich schroniskach.

Zimą w Karkonoszach panują doskonałe warunki śniegowe, utrzymujące się zazwyczaj do późnej wiosny, a w wyższych partiach majówka na nartach nie jest niczym wyjątkowym. Na narciarzy i snowboardzistów obok szeregu wyciągów przy ośrodkach wypoczynkowych czekają duże ośrodki narciarskie w Szklarskiej Porębie (na Szrenicy) i Karpaczu (na Kopie). Ponadto przy drodze do Jakuszyc znajdują się dwa średniej długości wyciągi. Po stronie czeskiej, gdzie znajduje się większa część Karkonoszy i panują generalnie lepsze warunki śniegowe, na amatorów białego szaleństwa czekają ośrodki narciarskie w Harachovie, Rokytnicy, Hornich Miseczkac, Szpindlerovym Młynie, Vrchlabi, Jańskich Łaźniach, Pecu, Małej i Wielkiej Upie oraz w Mladych Bukach i Zaclerzu.

Dla narciarzy biegowych Karkonosze są świetnym terenem, do którego można porównywać tylko Jesioniki, oraz Orlickie i Izerskie Góry. Śnieg w wyższych partiach zalega tak długo, że pozwala jeździć nawet w maju (okolice Luczniej Boudy). Większość atrakcyjnych tras przebiega Śląskim Grzbietem, oraz po stronie czeskiej (zwłaszcza okolice Harachova i Szpindlerowego Młyna). Po polskiej stronie stromo opadający stok północny nadaje się do przebycia raczej na nartach tourowych lub względnie na nartach śladowych dla wytrawnych narciarzy.

W Karkonoszach turyści mogą skorzystać z atrakcyjnej sieci szlaków turystycznych, prowadzących głównymi grzbietami, zboczami i dolinami. Głównym Śląskim Grzbietem prowadzi szlak czerwony, na którym są umieszczone turystyczne przejścia graniczne na stronę czeską. Od Szrenicy do Równi pod Śnieżką prowadzi po spłaszczonych w większości szczytach "Droga przyjaźni polsko-czeskiej". Dużo trudniejszym i dzikim szlakiem jest idąca północnym zboczem Śląskiego Grzbietu "Ścieżka nad Reglami" oznakowana kolorem zielonym. Jest też ona doskonałym uzupełnieniem widoków Śnieżnych Kotłów od dołu, oraz jedynym sposobem oglądnięcia Czarnego Kotła Jagniątkowskiego. Dalej na wschód, od Odrodzenia, prowadzi on do skał "Pielgrzymy" z widokiem od dołu na kotły Smogorni.

Karkonosze są w całości atrakcyjnym terenem do uprawiania wędrówek na skitourach, oraz do uprawiania skialpinizmu. Są, po Tatrach, najlepszym i najatrakcyjniejszym miejscem na tego rodzaju sporty w Polsce.

Rowerzyści nie mogą się ze względu na bezpieczeństwa ruchu turystycznego i ochronę przyrody poruszać się powyżej granicy Parku Narodowego, za wyjątkiem dojazdów na: Halę Szrenicką, Przełęcz Karkonoską (schronisko Odrodzenie), oraz pod Strzechę Akademicka i Schronisko w Kotle Łomniczki. Po czeskiej stronie mają zdecydowanie więcej szlaków i wytyczonych tras. Otworem przed cyklistami leżą liczne trasy i szlaki pogórza. Przed zaplanowaniem wycieczki trzeba pamiętać, że w przeciwieństwie do Gór Izerskich tutaj brak jest praktycznie tras płaskich o małej różnicy poziomów. Nierzadko występują podjazdy o kilkusetmetrowej deniwelacji.

W Karkonoszach jest tak wiele miejsc wartych zwiedzenia, że bezcelowe jest ich wyliczanie po kolei. Obok atrakcji górskich warto zwiedzić (w przypadku braku pogody) szereg innych miejsc i obiektów w takich miejscowościach jak: Szklarska Poręba, Michałowice, Jagniątków, Karpacz i Kowary, a po czeskiej stronie w: Harachovie, Vrhlabi, Szpindlerovym Młynie.

 

Klimat

Klimat Karkonoszy należy do najostrzejszych w Polsce. Są też górami najbardziej zamglonymi i najbardziej wietrznymi. Na Śnieżce, gdzie znajduje się obserwatorium meteorologiczne notuje się średnio powyżej 300 dni rocznie mgły lub wiatru!!! Dni bezwietrzne i słoneczne należą do tu wyjątków. Opady sięgają 1500 mm rocznie. W partiach szczytowych ze względu na wiatr panują tak surowe warunki, że przyrównuje się je do warunków klimatu skandynawskiego. W polskich górach pod względem surowości zimy dorównują Karkonoszom tylko Tatry oraz okolice Pilska i Babiej Góry. Śnieg potrafi padać nawet w miesiącach letnich, a w kotłach zalegać czasem nawet i okrągły rok. Ponadto często wieją bardzo silne - do stu kilkudziesięciu km/h ciepłe wiatry fenowe.

Podczas wyżowych nocy zachodzi zjawisko inwersji temperatur, przez co zimne powietrze zalega w kotlinach.

Do najbardziej pogodnych miesięcy należą marzec i wrzesień, lecz gwałtowne zmiany pogody, oraz zupełnie inna pogoda w dolinach i w górach są tutaj zjawiskiem normalnym. Podczas planowania wycieczek lub wyjazdu na narty należy o tym pamiętać.