Pałace i dwory na Śląsku powstały na skutek przeobrażeń, jakim ulegały w XVI w. zamki Śląskie - traciły charakter obronny na rzecz bardziej reprezentacyjnego stylu. Wiele dworów stoi dziś na miejscu dawnych zamków rycerskich, wiele pałaców - na miejscu starych dworów. Style w jakich projektowano i budowano te zabytki, zmieniały się na przełomie dziejów.

Pałac jest reprezentacyjną budowlą mieszkalną pozbawioną obronnych cech. Na Dolnym Śląsku znajduje się dziś ponad 400 takich obiektów. Jedne, zadbane w bardzo dobrym stanie, inne chylące się ku ruinie wymagają ratunku. Najwięcej pałaców powstało w okresie baroku, pod koniec XVII wieku (po zakończeniu wojny trzydziestoletniej), kiedy stopniowo podnosił się poziom życia i wzrost bogactwa szlachty. Typowym obiektem z tego okresu jest dwukondygnacyjna budowla przykryta dachem czterospadowym.

Dwór to szlachecki dom mieszkalny. Jest wiele skromniejszy od pałacu, występuje często jako budynek parterowy, budowany na nieregularnym planie posiadał wielospadowy dach. Oprócz domu właściciela obejmował często również zabudowania gospodarcze. Niektóre dworskie założenia z XIX wieku wyglądem przypominają pałace - są wielkie, bogate architektonicznie, otoczone parkiem i wodą.

DOLINA ZAMKÓW I OGRODÓW

Kotlina Jeleniogórska nie bez powodu nazywana jest Doliną Zamków i Ogrodów a przez wielu porównywana do regionu Zamków nad Loarą. Bo Kotlina Jeleniogórska do dziś pełna jest śladów wspaniałej przeszłości, dużą ilością zamków, pałaców i parków, których w sumie jest aż 22. Wystarczy chociażby wspomnieć ruiny zamku w Starej Kamienicy, zamek Chojnik niedaleko Sobieszowa, reprezentacyjny pałac w Cieplicach, który wybudowała w XVIII wieku rodzina Schasffgotsch, zamek Mysłakowice, zamek Wojanów, czy pałace w Łomnicy i Sobieszowie. Wybudowane w duchu romantycznym pałace (przebudowane w stylu „castle-gothic-style”) tworzą niepowtarzalną atmosferę jedności pomiędzy architekturą a parkami. Przy ich budowie korzystano m.in. z usług takich słynnych budowniczych jak Friedrich Schinkel czy Friedrich August Stüler oraz genialnego architekta krajobrazowego Petera Josefa Lenné. Stworzyli oni widoczne jeszcze dziś kompleksy zabudowań i parków, które na tle imponujących Karkonoszy stanowią zabytek kultury rangi europejskiej.

ZAMKI I WAROWNIE Kotlina Jeleniogórska przez wieki odgrywała strategiczny charakter, o czym świadczą liczne zabudowania militarne. Najsłynniejszą warownią jest zamek wzniesiony na szczycie góry Chojnik. Malowniczo położony nad stromym urwiskiem o pionowych niemalże ścianach, budzi powszechne zainteresowanie turystów.  Zamek Chojnik budowano przez 11 lat (1353-1364) na zlecenie  księcia świdnicko-jaworskiego Bolka II Małego, który najpierw sprzedał, a później odkupił warownię, aż jego żona księżna Agnieszka, oddała w roku 1377 zamek Gotshe Schoffowi, protoplaście rodu, Schaffgotsch; do tej rodziny zamek należał do 1945 roku.
Warownia nigdy się nie poddała najeźdźcom. Aż w końcu spłonęła w XVII wieku od uderzenia pioruna. Rodzina Schaffgotschów nigdy nie odbudowała swojej posiadłości, decydując się na rozbudowę pałacu, wraz w folwarkiem w Sobieszowie pod górą Chojnik.
Równie Romantyczne ruiny położone są na przeciwległym krańcu Kotliny Jeleniogórskiej Zamek Bolczów dziś schowany w buczynowym lesie Rudaw Janowickich góruje nad wsią Janowice Wielkie. Wybudowany przez rycerza Bolicza około 1375 roku spłoną podczas wojny trzydziestoletniej zdobyty przez Szwedów, tych samych, którym oparła się warownia na górze Chojnik.
 Średniowieczne ślady widoczne są też w Siedlęcinie nad brzegiem Bobru opuszczającego Kotlinę Jeleniogórską. Wśród folwarcznych zabudowań stoi niepozorna Rycerska Wieża Mieszkalna, położona na wzniesieniu, niegdyś otoczona wodą. Wzniesiona zapewne na początku XIV w jest najsłynniejszą budowlą tego typu w tej części Europy . W jej wnętrzu na trzeciej kondygnacji zachowały się malowidła ścienne o tematyce rycerskiej i religijnej, pochodzące z czterdziestych lat XIV w., jako jeden z nielicznych przykładów ówczesnych malowideł świeckich o tak wysokim poziomie artystycznym.
 Warto też zajrzeć do Starej Kamienicy, w której to w XIII wieku stał niewielki zamek przebudowywany wielokrotnie aż do renesansu, kiedy spłoną. Ruiny zamku widoczne są też w Rybnicy. Warownie miał wybudować król czech Karol IV. W pobliżu Kotliny Jeleniogórskiej warto też odwiedzić ruiny zamku w Bolkowie, Świnach, Wleniu i Świeciu, a także zamek Czocha położony nad jeziorem Leśniańskim. 
 
PAŁACE I REZYDENCJE Niemal w każdej wsi w Kotliny Jeleniogórskiej można spotkać ślady dziedzictwa mieszkańców tego terenu. Jednym z najznakomitszych przykładów są pałace i rezydencje jakie powstały tu w ostatnich stuleciach. Ich największe skupisko znajduje się we wschodniej części nad brzegami Bobru i Łomnicy.
Wędrówkę po dolinie zamków i ogrodów dobrze jest rozpocząć we wsi Łomnica. Tam w tzw. Dużym Pałacu z XVII wieku wybudowanego przez rodzinę Zedlitzów a później przebudowanego przez rodzinę Küstler, urządzona jest stała wystawa pt.” Dolina Zamków i Ogrodów” . Tuż obok wybudowany został Dom Wdowy. Całość otoczona jest parkiem położonym nad Bobrem. Na drugim brzegiem tej rzeki wzniesiony został zespół pałacowy Wojanów Bobrów, który podobno staną w miejscu średniowiecznego niewielkiego zamku. 

W tej samej wsi w 1607 roku wzniesiono pałac, który był kilkakrotnie przebudowywany. W połowie XVII wieku jego właścicielką została córka Fryderyka Wilhelma III, Luiza – żona króla Niderlandów i od tego czasu nazywany jest od jej imienia Pałacem Luizy. Jej ojciec Fryderyk Wilhelm III był częstym gościem w Kotlinie Jeleniogórskiej czego dowodem jest pałac w Mysłakowicach. Król Prus urządził  w nim letnią rezydencję. Nieopodal w Bukowcu powstał Pałac Redenów. Sama budowla jest bardzo skromna w swej formie prawdopodobnie po to, aby nie przyćmić prawdziwej dumy hrabiny von Reden, romantycznego parku znanego w XVII i XVIII wieku w całej Europie.
Przykładów wspaniałych rezydencji jest więcej. W Barcinku są ruiny okazałego pałacu z XVI wieku, w Dąbrowicy współczesny przykład bo z drugiej połowy XIX wieku budowli z cechami neogotyckimi i elektycznymi. W Karpnikach w miejscu gdzie prawdopodobnie w XII wieku Templariusze wybudowali zamek dzisiaj stoi neorenesansowy pałac otoczony parkiem w stylu angielskim. W tej samej wsi stoi dom myśliwski, a nieopodal w Kowarach Pałacyk Ciszyca, który przez krótki czas był rezydencją księcia Antoniego Radziwiła. Warto tam też spojrzeć na  Nowy Dwór wybudowany 1570 roku przez hrabiego Schaffgotscha, i wielokrotnie przebudowywany. Największą i najwspanialszą budowlą tej rodziny bez wątpienia jest pałac w Cieplicach. Budowlę wzniesiono w XVI wieku wielokrotnie przebudowując Ślady obecności tego rodu widoczne są też w Sobieszowie i Janowicach Wielkich, gdzie zachowały się pałace i zabudowania folwarczne z różnych okresów. 



Podobne założenia pałacowo-folwarczne są też w Miłkowie.  Jest tam okazały barokowy pałac otoczony parkiem. A wycieczkę można zakończyć w Staniszowie w późnobarokowym pałacu, który powstał w miejscu wcześniejszego kamiennego dworu, którego ślady są wciąż widoczne. Obok tzw. Górnego Pałacu jest Pałac Dolny z licznymi zabudowania folwarcznymi.